วรรณคดีวิจักษ์ เรื่อง บทพากย์เอราวัณ ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3

     บทพากย์เอราวัณเป็นบทพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย (รัชกาลที่ 2) ใช้สำหรับประกอบการแสดงโขน การแสดงมหรสพ มีความโดดเด่นทางด้านวรรณศิลป์การใช้ถ้อยคำพัฒนา ตัวละครและฉากในท้องเรื่อง โดยบรรยายเหตุการณ์ตอนที่อินทรชิตโอรสของทศกัณฐ์แปลงกายเป็นพระอินทร์ทรงช้างเอราวัณ  ยกทัพไปรบกับพระรามอินทรชิตเป็นโอรสทศกัณฐ์กับนางมณโฑเดิมชื่อรณพักตร์ เมื่ออายุ 15 ปี ได้ลาบิดาไปเรียนศิลปวิทยาแล้วไปบําเพ็ญพรตเพื่อขอพรและศรวิเศษจากพระอิศวร พระนารายณ์ และพระพรหม เมื่อได้รับพรและอาวุธวิเศษแล้วจึงเกิดความหึกเหิมบุกสวรรค์และท้าพระอินทร์รบและชนะพระอินทร์  ทศกัณฐ์เมื่อทราบข่าวบุตรของตนมีชัยชนะก็ดีใจมากจึงเปลื่ยนชื่อใหม่ว่า อินทรชิต

ที่มา : http://www.oocities.org/hanumarn2k/intarachit.jpg

       เรื่องรามเกียรติ์ พระรามรบกับทศกัณฐ์หลายครั้งหลังจากกุมภกรรณอนุชาของทศกัณฐ์ออกรบกับพระรามและถูกสังหารไป อินทรชิตก็อาสาออกรบบ้างในศึกครั้งแรกอินทรชิตต้องศรของพระลักษณ์ทำให้ต้องพ่ายแพ้ อินทรชิตจึงไปทำพิธีชุบศรที่พระพรหมประทานเมื่อรบอีกครั้งพระลักษณ์ต้องศรของอินทรชิตพระรามก็แก้พิษศรได้ต่อมาอินทรชิตชุบศรที่พระอิศวรประทานให้และออกศึกอีกครั้งโดยใช้เวทมนต์ที่ พระอิศวรประทานให้แปลงกายเป็นพระอินทร์ทรงช้างเอราวัณการศึกครั้งนี้อินทรชิตแผลงศรสังหาร พระลักษณ์ได้แต่หนุมานไปหายาแก้พิษได้พระลักษณ์จึงฟื้นขึ้นมา   พระลักษมณ์จะแผลงศรพรหมาสตร์ฆ่าอินทรชิตพิเภกทูลว่าอินทรชิตนั้นได้พรจากพระอิศวรว่า หากสิ้นชีวิตเศียรตกลงดินจะเกิดเป็นไฟบรรลัยกัลป์ไหม้ทั่วจักรวาล ต้องเอาพานแว่นฟ้าของพระพรหมมารับ พระลักษณ์จึงให้องคตไปขอพานแว่นฟ้าจากพระพรหมเมื่อได้พานแล้ว พระลักษณ์แผลงศรพรหมมาสตร์ตัดเศียรอินทรชิตขาดองคตเอาพานเข้าไปรองรับ ส่วนพระรามให้เอาพานใส่เศียรอินทรชิตไปชูไว้กลางอากาศแล้วแผลงศรพรหมาสตร์ทําลายเศียรนั้น

ที่มา : http://oknation.nationtv.tv/blog/home/blog_data/131/38131/images/268_1212246109_jpg_212.jpg

          ลักษณะคำประพันธ์ บทพากย์เอราวัณใช้คำประพันธ์ประเภทกาพย์ฉบัง 16 ซึ่งมีลักษณะดังนี้ 1 บทนำแบ่งเป็น 3 วรรค วรรคแรกมีจำนวน 6 คำ วรรคที่ 2 มีจำนวน 4 คำ วรรคสุดท้ายมีจำนวน 6 คำสัมผัสบังคับ ได้แก่ คำสุดท้ายของวรรคแรก สัมผัสกับคำสุดท้ายของวรรคที่ 2 สัมผัสระหว่างบทคือคำสุดท้ายของบทแรกสัมผัสกับคำสุดท้ายของวรรคแรกในบทต่อไป

ที่มา : https://image.slidesharecdn.com/1-130204205341-phpapp01/95/1-7-638.jpg?cb=1360011266

บทพากย์เอราวัณ

            ๏ อินทรชิตบิดเบือนกายิน                           เหมือนองค์อมรินทร์

                 ทรงคชเอราวัณ

            ๏ ช้างนิมิตฤทธิแรงแข็งขัน                           เผือกผ่องผิวพรรณ

                 สีสังข์สะอาดโอฬาร์

                            ๏ สามสิบสามเศียรโสภา                             เศียรหนึ่งเจ็ดงา

                  ดั่งเพชรรัตน์รูจี

                            ๏ งาหนึ่งเจ็ดโบกขรณี                                สระหนึ่งย่อมมี

                  เจ็ดกออุบลบันดาล
                            ๏ กอหนึ่งเจ็ดดอกดวงมาลย์                        ดอกหนึ่งแบ่งบาน

                   มีกลีบได้เจ็ดกลีบผกา

                            ๏ กลีบหนึ่งมีเทพธิดา                                 เจ็ดองค์โสภา

                   แน่งน้อยลำเพานงพาล
                             ๏ นางหนึ่งย่อมมีบริวาร                              อีกเจ็ดเยาวมาลย์

                   ล้วนรูปนิรมิตมายา

                             ๏ จับระบำรำร่ายส่ายหา                             ชำเลืองหางตา

                   ทำทีดังเทพอัปสร

                             ๏ มีวิมานแก้วงามบวร                                 ทุกเกศกุญชร

                   ดังเวไชยันต์อมรินทร์

                             ๏ เครื่องประดับเก้าแก้วโกมิน                      ซองหางกระวิน

                   สร้อยสายชนักถักทอง
                             ๏ ตาข่ายเพชรรัตน์ร้อยกรอง                       ผ้าทิพย์ปกตระพอง

                   ห้อยพู่ทุกหูคชสาร
                             ๏ โลทันสารถีขุนมาร                                  เป็นเทพบุตรควาญ

                    ขับท้ายที่นั่งช้างทรง

                  ๏ บรรดาโยธาจัตุรงค์                                 เปลี่ยนแปลงกายคง

                   เป็นเทพไทเทวัญ
                            ๏ ทัพหน้าอารักขไพรสัณฑ์                          ทัพหลังสุบรรณ

                   กินนรนาคนาค

                             ๏ ปีกซ้ายฤาษิตวิทยา                                 คนธรรพ์ปีกขวา

                    ตั้งตามตำรับทัพชัย

                             ๏ ล้วนถืออาวุธเกรียงไกร                            โตมรศรชัย

                    พระขรรค์คทาถ้วนตน

                              ๏ ลอยฟ้ามาในเวหน                                  รีบเร่งรี้พล

                     มาถึงสมรภูมิชัย ฯ

ฯ เจรจา ฯ
     ๏ เมื่อนั้นจึงพระจักรี                                     พอพระสุริย์ศรี

                     อรุณเรืองเมฆา

                             ๏ ลมหวนอวลกลิ่นมาลา                             เฟื่องฟุ้งวนา

                      นิวาสแถวแนวดง

                             ๏ ผึ้งภู่หมู่คณาเหมหงส์                              ร่อนราถาลง

                       แทรกไซ้ในสร้อยสุมาลี

                             ๏ ดุเหว่าเร้าเร่งพระสุริย์ศรี                ไก่ขันปีกตี                               

                       กู่ก้องในท้องดงดาน

                             ๏ ปักษาตื่นตาขันขาน                                หาคู่เคียงประสาน

                       สำเนียงเสนาะในไพร

                             ๏ เดือนดาวดับเศร้าแสงใส                         สร่างแสงอโณทัย

                      ก็ผ่านพยับรองเรือง

                           ๏ จับฟ้าอากาศแลเหลือง                    ธิบดินทร์เธอบรรเทือง                       

                      บรรทมฟื้นจากไสยา

  ฯ เจรจา ฯ

                               ๏ เสด็จทรงรถแก้วโกสีย์                          ไพโรจน์รูจี

                       จะแข่งซึ่งแสงสุริย์ใส

                               ๏ เทียมสินธพอาชาไนย                           เริงร้องถวายชัย

                       ชันหูระเหิดหฤหรรษ์

                               ๏ มาตลีสารถีเทวัญ                                  กรกุมพระขรรค์

                       ขับรถมากลางจัตุรงค์
                               ๏ เพลารอยพลอยประดับดุมวง                  กึกก้องกำกง

                       กระทบกระทั่งธรณี

                               ๏ มยุรฉัตรชุมสายพรายศรี                        พัดโบกพัชนี

                       กบี่ระบายโบกลม

                                  ๏ อึงอินทเภรีตีระงม                          แตรสังข์เสียงประสม        

                       ประสานเสนาะในไพร

                                   ๏ เสียงพลโห่ร้องเอาชัย                       เลื่อนลั่นสนั่นใน

                       พิภพเพียงทำลาย

                                   ๏ สัตภัณฑ์บรรพตทั้งหลาย                   อ่อนเอียงเพียงปลาย

                       ประนอมประนมชมชัย

                                    ๏ พสุธาอากาศหวาดไหว                     เนื้อนกตกใจ

                       ซุกซ่อนประหวั่นขวัญหนี

               ๏ ลูกครุฑพลัดตกฉิมพลี                            หัสดินอินทรี

                       คาบช้างก็วางไอยรา

                     ๏ วานรสำแดงเดชา                                    หักถอนพฤกษา

                       ถือต่างอาวุธยุทธยง

                    ๏ ไม้ไหล้ยูงยางกลางดง                              แหลกลู่ล้มลง

                       ละเอียดด้วยฤทธิโยธี

                                     ๏ อากาศบดบังสุริย์ศรี                          เทวัญจันทรี

                       ทุกชั้นอำนวยอวยชัย

                                      ๏ บ้างเปิดแกลแก้วแววไว                    โปรยทิพมาลัย

                        ซ้องสาธุการบูชา

                                      ๏ ชักรถรี่เรื่อยเฉื่อยมา                         พุ่มบุษปมาลา

                        กงรถไม่จดธรณินทร์

                                       ๏ เร่งพลโยธาพานรินทร์                     เร่งรัดหัสดิน

                         วานรให้เร่งรีบมา

                     ฯ เจรจา ฯ

                                     ๏ เมื่อนั้นพระศรีอนุชา                           เอื้อนอรรถวัจนา

                         ตรัสถามสุครีพขุนพล

                               ๏ เหตุไฉนสหัสนัยน์เสด็จดล                       สมรภูมิไพรสณฑ์       

                         เธอมาด้วยกลอันใด

                               ๏ สุครีพทูลทัดเฉลยไข                               ทุกทีสหัสนัยน์

                          เสด็จด้วยหมู่เทวา

                               ๏ อวยชัยถวายทิพมาลา                              บัดนี้เธอมา

                          เห็นวิปริตดูฉงน

                               ๏ ทรงเครื่องศัสตราแย่งยล                          ฤๅจะกลับเป็นกล

                          ไปเข้าด้วยราพณ์อาธรรมม์

                               ๏ พระผู้เรืองฤทธิแข็งขัน                              คอยดูสำคัญ

                          อย่าไว้พระทัยไพรี

                                ๏ เมื่อนั้นอินทรชิตยักษี                               ตรัสสั่งเสนี

                          ให้จับระบำรำถวาย

                                  ๏ ให้องค์อนุชานารายณ์                            เคลิบเคลิ้มวรกาย

                            จะแผลงซึ่งศัสตรศรพล

                 ฯ เจรจา ฯ

                                  ๏ อินทรชิตสถิตเหนือเอรา                          วัณทอดทัศนา

                       เห็นองค์พระลักษณ์ฤทธิรงค์

                                   ๏ เคลิบเคลิ้มหฤทัยใหลหลง                      จึงจับศรทรง

                        พรหมาสตร์อันเรืองเดชา

                                   ๏ ทูนเหนือเศียรเกล้ายักษา                        หมายองค์พระอนุชา

                         ก็แผลงสำแดงฤทธิรณ

                                   ๏ อากาศก้องโกลาหล                                โลกลั่นอึงอล

                         อำนาจสะท้านธรณี

                                   ๏ ศรเต็มไปทั่วราศี                                       ต้ององค์อินทรีย์

                         พระลักษณ์ก็กลิ้งกลางพล

                  ฯ เจรจา อินทรชิตกลับทัพ ฯ

                                                                               ฯลฯ

     บทพากย์เอราวัณ เป็นบทพระราชนิพนธ์ที่เลือกลักษณะคำประพันธ์ได้เหมาะสมกับเนื้อหา กล่าวคือ ใช้กาพย์ฉบัง 16 สำหรับพรรณนาเรื่องราวที่กระชับรวดเร็ว เช่น การเดินทาง การรบ อีกประการหนึ่ง คือ กาพย์ฉบังมีฉันทลักษณ์ไม่ยาวนักซึ่งเหมาะสำหรับผู้อ่านจะได้ลองฝึกพากย์ตามบท มีการใช้คำที่เหมาะสมจนสามารถจดจำกันได้โดยทั่วไป เหมาะสำหรับเป็นบทพากย์ในการแสดงโขน ที่จะทำให้ผู้ชมได้รับอรรถรส ความสนุกสนาน ชื่นชมความงามของท่าทางร่ายรำ ทำให้เกิดจินตนาการ เกิดความประทับใจในศิลปวัฒนธรรมที่ควรส่งเสริมและอนุรักษ์ไว้เป็นมรดกของชาติสืบไป

วีดีโอการอ่านทำนองเสนาะ

อ้างอิง

http://oknation.nationtv.tv/blog/ThaiTeacher/2009/11/17/entry-1       

กลอน

http://118.174.134.188/resource_center9/Admin/acrobat/v_3_th_th_647.pdf    

เนื้อหา

ฟองจันทร์ สุขยิ่ง และคณะ.(2555).  ภาษาไทยวรรณคดีและวรรณกรรม.  (พิมพ์ครั้งที่ 2).

 กรุงเทพฯ  : อักษรเจริญทัศน์.